اثر دو گونه قارچ میکوریزای آربوسکولار (glomus intraradices و glomus mosseae) بر خصوصیات کمی و کیفی بزرک تحت تنش خشکی

یکی از مهم¬ترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان زراعی مناطق خشک و نیمه خشک، کمبود آب است. قارچ¬های میکوریزایی یکی از مهم¬ترین میکروارگانیسم¬های محیط ریشه محسوب می¬شوند. اثرات این قارچ¬ها از طریق ایجاد تغییرات روی برخی از خصوصیات ریشه و جذب عناصر غذایی در گیاهان میزبان در شرایط تنش خشکی اعمال می¬شود. با وجود این، هم¬زیستی قارچ¬های میکوریزایی با گیاه بزرک هنوز مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است. از این رو، به منظور بررسی تأثیر قارچ میکوریزای آربوسکولار در شرایط تنش خشکی آزمایشی روی بزرک در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد به صورت کرت¬های خرد شده در قالب طرح بلوک¬های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1392 انجام شد. تنش رطوبتی در چهار سطح آبیاری: 100 (بدون تنش)، 75 (تنش ملایم)، 50 (تنش متوسط) و 25 (تنش شدید) درصد نیاز آبی گیاه، به عنوان فاکتور اصلی و تلقیح بذر گیاه بزرک با دو گونه میکوریزا شامل glomus intraradices و glomus mosseae و یک تیمار بدون تلقیح میکوریزا به عنوان فاکتور فرعی، منظور گردید. صفات اندازه¬گیری شده شامل میزان کلونیزاسیون ریشه، طول ریشه، طول ریشه کلونیزه شده، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه، ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد برگ در بوته، قطر ساقه فرعی، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک اندام هوایی، نسبت وزن خشک ریشه به وزن خشک اندام هوایی، سرعت رشد محصول (cgr)، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت، درصد روغن، عملکرد روغن، میزان پرولین برگ، غلظت و جذب عناصر فسفر، پتاسیم و کلسیم در اندام هوایی، غلظت و جذب گوگرد در دانه بودند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر تنش خشکی بر تمام صفات اندازه¬گیری شده به غیر از جذب پتاسیم و کلسیم معنی¬دار بود. اثر تلقیح میکوریزا بر تمام صفات اندازه¬گیری شده معنی¬دار بود. اثر متقابل میکوریزا و تنش رطوبتی، به غیر از تعداد شاخه فرعی، قطر ساقه، تعداد برگ در بوته، وزن تر اندام هوایی و ریشه، طول ریشه و نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، شاخص برداشت و میزان پرولین و جذب فسفر بر سایر صفات مورد بررسی معنی¬دار بود. تنش خشکی باعث کاهش صفات مورد بررسی شد، ولی نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی را افزایش داد. نتایج نشان داد که بیشترین درصد کلونیزاسیون ریشه گیاه بزرک (82/32 درصد) در تیمار بدون تنش خشکی و تلقیح با گونه g. intraradices و کم¬ترین میزان (68/8 درصد) در تیمار تنش شدید و شاهد بدون تلقیح مشاهده گردید. گیاه تلقیح شده با میکوریزا g. intraradices 27 درصد عملکرد دانه را نسبت به گیاه بدون تلقیح افزایش داد. بر اساس نتایج این آزمایش هم¬زیستی گیاه بزرک با قارچ¬های میکوریزایی باعث افزایش تمام صفات گردید. همچنین در اکثر صفات دو گونه میکوریزا تأثیر یکسانی داشتند.